حمام خرم سلطان ایاصوفیه استانبول

حمامی که در ۱۵۵۶ توسط معمار سینان و به دستور سلطان سلیمان ساخته و به نام همسر محبوبش خرم‌سلطان نامگذاری شد. این حمام که روبروی موزه‌ ایاصوفیه قرار دارد، لوکس‌ترین گرمابه‌ سنتی در شهر و از پرطرفدارترین دیدنی‌های استانبول است؛ با حمام‌های جداگانه برای خانم‌ها و آقایان، دالان‌های شاهانه و اطاق‌های چوبی. از معماری بی‌نظیر این حمام ۵۰۰‌ ساله‌ گران‌قیمتِ تاریخ لذت ببرید.

یکی از قدیمی ترین و زیباترین حمام های تاریخی استانبول، حمام خرم سلطان ایاصوفیه است که در محله گردشگرپذیر فاتح قرار دارد. قدمت این حمام به قرن شانزدهم و زمان سلطان سلیمان، پادشاه معروف عثمانی بر می گردد. همه چیز از آن جا شروع شد که خرم سلطان، ملکه امپراتور عثمانی به معمار دربار دستور داد تا حمامی را برای جمعیت مذهبی شهر و در نزدیکی مساجد معروف استانبول بسازند. معمار دربار نیز کسی نبود جز، معمار سنان معروف، هنرمند و خالق بناهای به یادماندنی چون مسجد سلیمانیه، مسجد مهروماه، مسجد رستم پاشا و ... .

معمار سنان برای ساخت این حمام جایی میان ایاصوفیه و مسجد آبی را در نظر گرفت و اتفاقا انتخاب این مکان، بی ارتباط با این دو ساختمان مهم نبود. چرا که بسیاری از مردم شهر برای عبادت و راز و نیاز به سراغ یکی از این دو مراکز مهم شهر، یعنی ایاصوفیه و مسجد آبی می رفتند. در نتیجه وجود حمامی در این محدوده، دسترسی بسیار مناسبی برای مردم داشت.

با وجود آن که زمان ساخت حمام خرم سلطان به اوایل امپراتوری عثمانی بر می گردد و به سبک سنتی این دوره ساخته شده است، اما باز هم می توان ابعاد خلاقانه معماری را در این حمام ترکی به وضوح دید. به طور مثال بخش بانوان و آقایان حمام به طور کاملا متقارن و با زوایایی یکسان ساخته شده، به گونه ای که تصویر آینه ای یک دیگر می باشند.

امروزه حمام خرم سلطان ایاصوفیه به مانند سابق در مرکز توجه قرار دارد و در کنار دیگر جاذبه های شهر استانبول می تواند بخشی از لیست بازدید و گشت و گذار شما در این شهر باشد. با انتخاب حمام خرم سلطان می توانید علاوه بر بازدید از یکی از زیباترین حمام های تاریخی، به سبک سنتی ترک ها استحمام کرده و پاکیزگی و آرامشی بسیار را به خود هدیه بدهید.

طبق شواهد باستان شناسی، پیشینه حمام های عمومی به دوران امپراتوری قدرتمند روم باز می گردد. اکتشافات در شهر باستانی پمپئی، از وجود حمام هایی خبر داد که توسط عُموم مردم مورد استفاده قرار می گرفت. جالب آن که این حمام ها نه تنها برای بهداشت عمومی، بلکه برای تفریح و سرگرمی نیز استفاده می شدند. البته آن گونه نبود که تمام طبقات جامعه از یک حمام استفاده کنند، بلکه بخش های مختلفی را برای اشراف و مردم عامی در نظر می گرفتند، به گونه ای که حتی این افراد ورودی های مختلفی نیز داشتند. در حمام های رومی سه بخش به چشم می خورد، سالن بخار و استخرهای آب داغ و آب سرد.

امپراتوری روم شرقی نیز سنت های رومیان را دنبال کردند و این حمام ها هم در جوامع شهری سرزمین پهناور روم شرقی به چشم می خورد. این سنت همچنان دست به دست شد و تا روزگار حکومت عثمانی ها بر سرزمین آناتولیا و ترکیه کنونی، زنده ماند. در روزگار اوج صلابت و شکوه امپراتوری عثمانی، در هر محله ای از استانبول حمامی با آب داغ و سرد، فواره و آبنما و اتاقی مرمرین و گنبدی دیده می شد. جالب آن که روزهایی در هفته وجود داشت که این حمام های عمومی منحصرا در اختیار خانم ها قرار می گرفتند.

در استانبول و دیگر شهرهای محدوده امپراتور عثمانی، حمام ها اهمیت بسیاری در نزد مردمان عادی داشتند و به راحتی می توان گفت بخش جدایی ناپذیری از زندگی مردم محسوب می شدند. یکی از جدی ترین دلایل آن، آمیخته شدن انگیزه های مذهبی با سنت ها بود. اغلب مردمان آن زمان استانبول مسلمان بودند و عثمانی ها که خود اولین حاکمان مسلمان آناتولیا محسوب می شدند، در این قضیه بی تأثیر نبودند. همان طور که می دانید در دین مبین اسلام بر پاکیزگی جسم و روح تأکید بسیاری شده و نظافت نه تنها عنصر مهمی بلکه یکی از اصلی ترین پایه های ایمان محسوب می شود. در کنار همه این ها، این مکان مرمرین و چشمنواز محل مناسبی برای گردهمایی و دید و بازدیدهای روزانه به حساب می آمدند و می شد معاشرتی توآمان با ماساژ و آبتنی را رقم زد.

در میان اشراف و طبقه مرفه جامعه مرسوم بود که همراه خدمتکارانشان و بسته بزرگی از وسایل چون حوله ابریشمین، صابون یمانی، شانه، حنا، سرمه و صندل های مروارید دوز شده به حمام می رفتند. این آمادگی دقیق و وقت گیر از آن جهت بود که وقتی به حمام می رفتند، نزدیک نیمی از روز را در آن می گذراندند و بنابراین لازم بود تا وسایل لازم را با خود داشته باشند.

حمام خرم سلطان ایاصوفیه را در مکان سابق حمام های باستانی زئوکسیپوس ساخته بودند. زئوکسیپوس، سازه هایی هزار ساله و متعلق به امپراتوری روم شرقی بوده و در واقع حمام های عمومی شهر قسطنطنیه (نام پبشین استانبول) محسوب می شدند. البته گذشته افتخار آمیز موقعیت حمام خرم سلطان به همین جا محدود نمی شود و باید بدانید همچنین روزگاری معبد زئوس در این نقطه قرار داشته است.

پس از ساخت و برپایی این سازه تاریخی و زیبا، حمام خرم سلطان تا اوایل قرن بیستم هنوز مورد استفاده بود تا آن که در سال ۱۹۱۰ بسته شد و کارکردش سال ها به دست فراموشی سپرده شد. در گذر زمان حمام خرم سلطان بارها به حال خود رها شد و در مواقع ضروری کارکردهای دیگری پیدا کرد. به طور مثال مدتی از این حمام تاریخی برای اسکان زندانیان استانبول استفاده شد. داستان از آن قرار بود، زندان سلطان احمد که در نزدیکی حمام خرم سلطان قرار داشت، دیگر ظرفیتی برای جای دادن زندانیان و خلافکاران زمانه خود نداشت و به این ترتیب مسئولین وقت تصمیم گرفتند تا از حمام متروکه خرم سلطان به عنوان زندانی موقت استفاده کنند. پس از آن نیز حمام ملکه امپراتور عثمانی چند وقتی به عنوان انباری روغن و فلفل مورد استفاده قرار می گرفت. این شرایط تا اواسط قرن بیستم ادامه داشت تا آن که برای داستان حمام خرم سلطان، فصل تازه ای نوشته شد.

در بین سال های ۱۹۵۷-۱۹۵۸ بود که طلسم بی توجهی به حمام تاریخی و زیبای خرم سلطان شکسته شد و سازه قدیمی آن برای نخستین بار مورد بازسازی قرار گرفت. اما هنوز تا روزهای خوب گذشته فاصله زیادی باقی مانده بود و این بار هم حمام خرم سلطان کاربری دیگری پیدا کرد. ساختمان تاریخی خرم سلطان این بار میزبان فرش و قالیچه های شهر شده بود و با عنوان بازار فرش در میان مردم زمانه شهرت یافت. این اوضاع تا سال ۲۰۰۷ ادامه پیدا کرد، تا آن که بنا شد با یک سرمایه گذاری قابل توجه، حمام زیبای خرم سلطان به مانند گذشته بازسازی شده و شکوه گذشته خود را بازیابد.

در سال ۲۰۰۸ میلادی، بازسازی حمام خرم سلطان را به دانشکده معماری دانشگاه کوجیلی سپردند که ید طولی و مهارت بسیاری در بازسازی ساختمان های تاریخی داشت. قسمت جالب توجه در این فرایند آن بود که در طی مراحل بازسازی تلاش بسیاری صورت گرفت تا هیچ کدام از عناصر و المان های سازه اصلی، تحت هیچ شرایطی از دست نروند. از جمله برنامه ریزی های که برای این کار در نظر گرفتند، گردهمایی تیمی حرفه ای و متخصص از رشته های مختلف بود که به جهت اهمیت بازسازی ساختمان تاریخی و حفظ بنای اصلی آن، این پروژه ماه ها به طول انجامید. همچنین جالب است بدانید که در بازسازی حمام خرم سلطان ایاصوفیه، مواد اولیه و روش های پیشرفته ای به کار گرفته شد که برای اولین بار در ترکیه مورد استفاده واقع می شدند. خوب است بدانید که در مجموع نزدیک ۱۱ میلیون دلار (حدود ۴۲ میلیارد تومان) برای بازسازی حمام تاریخی هزینه شد.

در نهایت ساختمان حمام خرم سلطان ایاصوفیه که برای ۴۵۰ سال در محله مرکزی استانبول روزگار گذراند و خم به ابرو ابرو نیاورد، در سال ۲۰۱۱ میلادی دوباره درهایش به روی مردم بازشد.

در سال ۱۵۵۶ میلادی بود که معمار سنان در ساخت حمامی متفاوت برای نیت های خیر خرم سلطان، همسر سلطان سلیمان مأموریت یافت. معمار سنان با وجودی که برای ساخت این حمام از روش و سبک سنتی معماری عثمانی بهره برده، اما با این حال شاخصه های جدید و خلاقانه ای نیز در ساختمانش به چشم می خورد و تقارن بی نظیر بخش های حمام از آن جمله می باشد، به طوری که قسمت خانم های حمام درست در تقارن قسمت مردانه حمام قرار گرفته است.

اگر بخواهیم نگاهی دقیق تر به ساختمان این حمام عثمانی بیاندازیم، خواهیم دید که طول بنای حمام خرم سلطان در حدود ۷۵ متر بوده و بخش مردانه حمام در شمال ساختمان و قسمت بانوان نیز در بخش جنوبی قرار دارند. هنگامی که وارد اتاق تعویض لباس مردان بشویم، در بخش بالایی ساختمان ۴ پنجره شیشه ای و رنگی به چشم می خورند اما در اتاق تعویض لباس خانم ها، این پنجره ها سه عدد می باشند. جالب آن که ورودی بخش بانوان و آقایان از هم مجزا بوده و ورودی آقایان در شمال ساختمان حمام و ورودی خانم ها در بخش غربی حمام خرم سلطان ایاصوفیه قرار دارد. همچنین در طاق قسمت ورودی، تزئینات سفید و قرمز رنگی خواهید دید که به همراه سنگ نوشته هایی طلایی بر پس زمینه ای سبز رنگ جلب توجه می کنند.

یکی دیگر از ویژگی های متمایز حمام خرم سلطان از دیگر حمام های ترکی، وجود یک راهروی ستون دار و گنبد دار در مرکز بخش آقایان می باشد. اگر به سقف راهرو و گنبد این بخش دقت کنید، خواهید دید که از آجر ساخته شده و با ورقه ای سربی پوشیده شده است. وقتی وارد اتاق تعویض لباس آقایان می شویم، می بینیم سقفی گنبدی شکل دارد و بر روی آن نقاشی های تزئینی از برگ ها به چشم می خورند. در هر یک از ۴ گوشه این اتاق نیز طاقچه ای قوسی شکل دیده می شود.

از اتاق تعویض لباس به اتاق گرم می رویم و این بار در کنار اتاق با سرویس های بهداشتی و اتاق اصلاح رو به رو می شویم که همگی سقفی گنبدی دارند. در نهایت وارد سالن داغ می شویم که در آن چهار غرفه جهت استراحت و نشستن وجود دارد. در میانه اتاق، سطحی وسیع، مرمرین و هشت ضلعی توجه را به خودش جلب می کند که با نام گوبک تاشی یا سنگ شکم شناخته می شود. نام «سنگ شکم» را از آن رو برای این سطح مرمرین انتخاب کرده اند که مراجعین حمام با شکم بر روی این بخش دراز می کشند. البته باید بدانید پیش تر ها این سطح هشت ضلعی حمام خرم سلطان ایاصوفیه از موزاییک پوشیده شده بود. اگر در همین حال که بر روی سنگ شکم دراز کشیده اید، برگردید، بر روی سقف گنبدی اتاق پنجره های شیشه ای کوچکی خواهید دید که نور اتاق را تأمین می کنند. باید بدانید که معماری بخش بانوان حمام نیز به همین شکل است با این تفاوت که اتاق تعویض لباس بانوان قدری کوچک تر می باشد.

در مجموع حمام خرم سلطان وسعتی در حدود ۳ هکتار دارد و امروزه علاوه بر اتاق های حمام و ماساژ، شامل بخشهای دیگری نیز می شود.

معمار سنان، خالق و معمار حمام زیبای خرم سلطان ایاصوفیه، نظر و احساساتش را درباره این حمام سنتی این گونه بازگو می کند:

حتی تا روزهای پایانی هم امیدوارم زمانی که دوستان خوش قلبم به چنین سازه ای که من با دستان خویش بنا کردم نگاه می کنند، جدیت و روح کار مرا درک کنند، بتوانند نگاه صادقانه ای به این کار داشته باشند و با خوشی از من یاد کنند و دقایقی برای من دعا بخوانند.

بعد از یک ساعت و نیم حمام جانانه و ماساژی دلچسب، صرف غذایی خوشمزه در فضای دلپذیر حیاط حمام خرم سلطان انتخاب به جایی خواهد بود. جالب است بدانید که آشپزخانه رستوران فعلی در کوره حمام تاریخی خرم سلطان قرار دارد، جایی که زمانی با استفاده از آن آب حمام را گرم می کردند.

با انتخاب کافه رستوران مهری، لیستی از غذاهای خوشمزه ترکی و مدیترانه ای را در پیش روی خود دارید و می توانید وعده ای به یاد ماندنی را با منظره ای از ایاصوفیه با شکوه و در زیر درخت های صدساله مجموعه برای خود رقم بزنید. یا می توانید در عصری دوست داشتنی، به این کافه بروید و خود را به صرف چای و شیرینی دعوت کنید.

خوب است بدانید که کافه رستوران مهری تنها یک رستوران ساده و چسبیده به حمامی مشهور نیست و خودش به تنهایی بسیار قابل توجه و با کیفیت می باشد و جزء انتخاب های برتر کاربران سایت تریپ ادوایزر در سال ۲۰۱۶ بوده است. در این رستوران که ظرفیتی ۳۰۰ نفره دارد، امکان سرو انواع سوپ ها، سالادها، ساندویچ، برگر، صبحانه و غذای اصلی را خواهید داشت.

ساعات سرو غذا: ۰۸:۰۰ - ۰۱:۰۰ بامداد

هزینه: متوسط هزینه صرف غذا برای دو نفر در حدود ۱۱۰ لیر (حدود ۱۱۰ هزار تومان) می باشد.

برای اطلاع از نرخ تور استانبول کلیک کنید.